Günümüzde iş süreçlerini etkili bir şekilde yönetmek ve rekabet avantajını sürdürebilmek, iş dünyasında başarıya ulaşmanın anahtarı olmaktadır. İş süreçlerinin yönetiminde kritik bir rol oynayan faktörlerden biri de Cycle Time (Çevrim Süresi) olarak adlandırılmaktadır.
Çevrim süresi, bir sürecin başlangıcından sonuna kadar geçen zamanı ölçen bir kavram olarak, organizasyonların verimliliğini artırmak, müşteri memnuniyetini güçlendirmek ve maliyetleri minimize etmek için hayati bir öneme sahiptir. Özellikle üretim tesislerinde bu süreyi aşağıya indirmek için bir çok çalışmalar yapılmaktadır.
Çevrim Süresi (Cycle Time) Nedir?
Çevrim süresi, bir üretim sürecinin başlangıcından bitişine kadar geçen toplam zamanı ifade eder. Başka bir deyişle, bir iş istasyonunun bir ürünü tamamlayıp bir sonrakine geçmesi için geçen süredir. Üretimden hizmet sektörüne kadar pek çok alanda kullanılan bu kavram, süreçlerin ne kadar verimli çalıştığını gösteren temel bir performans ölçütüdür.
Üretim ortamlarında çevrim süresi, bir ürünün üretim hattına girdiği andan tamamlanmasına kadar geçen zamanı kapsar. Bu süre, hazırlık, işleme, montaj, kalite kontrol, paketleme gibi tüm aşamaları içine alır. Kısa çevrim süreleri, süreçlerin dengeli ilerlediğini ve kaynakların verimli kullanıldığını gösterir. Uzun çevrim süreleri ise darboğaz, plansız duruş veya operasyonel verimsizlik gibi sorunların habercisidir.
Çevrim süresinin doğru şekilde ölçülmesi, üretim performansını anlamak, darboğazları tespit etmek ve iyileştirme fırsatlarını belirlemek için kritik bir adımdır. Bu nedenle üretim yönetiminde çevrim süresi, yalnızca zaman ölçümü değil, aynı zamanda kalite ve verimlilik göstergesi olarak da değerlendirilir.
Takt Time ile Çevrim Süresi Arasındaki Fark Nedir?
“Takt Time” ve “Çevrim Süresi”, üretim planlamasında sıklıkla birlikte kullanılan iki önemli kavramdır. Her ikisi de üretim sürecinin zaman boyutunu ifade eder, ancak temsil ettikleri değer farklıdır.
Takt time, müşteri talebini karşılayabilmek için üretim hattının ulaşması gereken ideal üretim hızını gösterir. Yani üretim süreci, talebi karşılayacak şekilde belirli bir tempo ile ilerlemelidir. Takt Time hesaplanırken, toplam üretim süresi müşteri talebine bölünür ve her ürün için hedeflenen üretim zamanı elde edilir.
Çevrim Süresi ise üretim hattının gerçekte bir ürünü tamamlamak için harcadığı süredir. Bu süre, makine performansı, iş gücü verimliliği, malzeme akışı ve ekipman hazırlık süreleri gibi değişkenlerden etkilenir.
İki kavram arasındaki fark şu şekilde özetlenebilir:
- Takt Time, planlanan hızı gösterir.
- Çevrim Süresi, gerçekleşen hızı ifade eder.
Eğer çevrim süresi, takt zamanından kısa ise üretim hattı müşteri talebini karşılayabilir durumdadır. Ancak çevrim süresi takt zamanını aşarsa, üretim planında aksama meydana gelir. Bu nedenle üretim yöneticileri, her iki değeri birlikte analiz ederek hattın ne kadar dengede çalıştığını değerlendirir.
Çevrim Süresi Formülü
Bir ürünün veya hizmetin üretimi için geçen süreyi ölçen bir zaman ölçütü olan cycle time, işleme süresi, hazırlık süresi, yükleme ve boşaltma süresi gibi süreleri içerirken, bir formüle sahiptir ve bu formül üzerinden çevrim süresi hesaplanabilmektedir. Çevrim süresi formülü;
Çevrim Süresi = Toplam Süre / Ürün Sayısı
Formülde toplam süre, üretim sürecinin tüm aşamalarında geçen süreyi ifade ederken, ürün sayısı ise üretim sırasında üretilen ürün sayısını ifade etmektedir.
Çevrim Süresi Hesaplama
Çevrim süresi, bir üretim sürecinin toplam süresinin üretilen ürün sayısına bölünmesiyle hesaplanır. Bu ölçüm, üretim hattının ortalama performansını anlamak ve verimliliği değerlendirmek için en temel yöntemlerden biridir.
Formül:
Çevrim Süresi = Toplam Üretim Süresi / Üretilen Ürün Sayısı
Hesaplama yapılırken üretimin her aşamasında geçen süreler dikkate alınır. Bu süreler, hazırlık, işleme, yükleme, boşaltma, kontrol veya bekleme gibi adımları kapsar. Elde edilen toplam süre, üretim periyodu boyunca tamamlanan ürün sayısına bölünerek ortalama çevrim süresi bulunur.
Çevrim Süresi Hesaplama Adımları
- Üretim sürecinde yer alan tüm adımların sürelerini belirleyin.
- Aynı süreçte tamamlanan ürün miktarını tespit edin.
- Toplam üretim süresini ürün sayısına bölerek ortalama çevrim süresini hesaplayın.
Örnek Hesaplama
Bir üretim hattında tek bir ürün için şu süreler ölçülmüş olsun:
- İşleme süresi: 60 saniye
- Hazırlık süresi: 10 saniye
- Yükleme ve boşaltma süresi: 5 saniye
Toplam üretim süresi bu durumda:
Toplam Süre = 60 + 10 + 5 = 75 saniye
Eğer bu süreçte 1 ürün üretilmişse:
Çevrim Süresi = 75 saniye / 1 ürün = 75 saniye
Bu hesaplamaya göre, üretim hattının bir ürünü tamamlaması 75 saniye sürmektedir.
Üretim Yönetimi Çevrim Süresi Hesaplama
Üretim yönetiminde çevrim süresi, bir ürünün veya hizmetin tamamlanması için gereken toplam süreyi ifade etmektedir. Süre üretim sürecinin tüm aşamalarını içermektedir. Yani hammaddenin alınmasından, son ürünün müşteriye teslim edilmesine kadar olan tüm süreçler çevrim süresine dahil olmaktadır.
Çevrim süresi, üretim verimliliğini ve etkinliğini değerlendirmek için önemli bir ölçüdür. Düşük çevrim süreleri daha verimli ve daha rekabetçi bir üretim süreci anlamına gelmektedir. Üretim yönetimi çevrim süresi hesaplama şu adımlarla yapılmaktadır.
- Çevrim Süresi = Toplam Üretim Süresi / Ürün Miktarı
Örneğin bir fabrika günde 8 saat çalışarak her saat 100 adet ürün üretiyorsa, toplam üretim süresi 8 saat x 100 adet/saat = 800 adet olmaktadır. Bu durumda çevrim süresi 800 adet / 100 adet = 8 adet/saat olacaktır.
Çevrim süresini azaltmak için sizde akıllı fabrika uygulamaları ile insansız fabrika otomasyonu kullanmaya başlayabilirsiniz. Karanlık fabrika ile üretiminiz 7/24 devam eder. Bu sayede rakipleriniz günlük 8 saat üretim yaparken siz 24 saat üretim yapabilme kapasitesine ulaşmış olursunuz.
Plastik Enjeksiyon Çevrim Süresi Hesaplama
Plastik enjeksiyon cycle time, bir plastik enjeksiyon kalıbında bir parçayı üretmek için gereken toplam süredir. Çevrim süresi aşağıdaki dört ana faktörden etkilenmektedir.
- Kapak kapanma süresi
- Plastiğin kalıba enjekte edilme süresi
- Soğuma süresi
- Kapak açılma süresi
Çevrim süresini hesaplamak için aşağıdaki formül kullanılabilmektedir.
Çevrim süresi = Kapak kapanma süresi + Plastik enjekte etme süresi + Soğuma süresi + Kapak açılma süresi
Örneğin 15 saniyelik bir kapak kapanma süresi, 30 saniyelik bir plastik enjekte etme süresi, 60 saniyelik bir soğuma süresi ve 10 saniyelik bir kapak açılma süresi olan bir parça için çevrim süresi; Çevrim süresi = 15 s + 30 s + 60 s + 10 s formülü ile 115 saniye olarak belirlenebilmektedir.
Bantlama Makinası Çevrim Süresi Hesaplama
Bantlama makinelerinde metal levha veya profil, bir bant üzerinde hareket ettirilmekte ve bir veya daha fazla bıçak, metali keserek veya tıraşlayarak inceltmektedir. Bu makinelerde cycle süresi, bir metal levha veya profilin makineden geçme süresidir.
Koli veya kenar bantlama makinelerinde cycle time hesaplamak için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Çevrim süresi (s) = (Metal kalınlığı (mm) / Bıçak kalınlığı (mm)) * (1 / Bıçak hızı (mm/s))
Örneğin 1 mm kalınlığında bir metal levha, 0,5 mm kalınlığında bıçaklar ile 50 mm/s hızında işleniyorsa çevrim süresi aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır.
Çevrim süresi (s) = (1 mm / 0,5 mm) * (1 / 50 mm/s) = 0,2 s
Bu durumda da metal levha makineden 0,2 saniyede geçmektedir.
Birden Fazla Çeşit Üretiminde Çevrim Süresi Hesaplama
Bir üretim tesisinde birden fazla çeşit ürün üretiliyorsa çevrim süreleri birbirinden farklı olabilmektedir. Özellikle bu durumda, üretim hattının verimliliğini artırmak için çevrim sürelerini dengelemek gerekmektedir.
Çevrim sürelerini dengelemek için uygulanabilecek yöntemler arasında aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır.
- Ürünleri çevrim sürelerine göre sıralamak
- Ürünlerin üretim sırasını değiştirmek
- Ekipmanların kapasitesini artırmak
Enjeksiyon Çevrim Süresi Formülü
Enjeksiyon makinelerinde cycle time bir plastik parçanın üretilmesi için geçen süredir. Plastik malzemenin türü ve özellikleri, kalıbın şekli ve boyutları, makinenin kapasitesi gibi durumlara bağlı olarak bu süre değişiklik gösterebilmektedir. Fabrikalarda durum izleme için oldukça ideal bir formüldür.
Enjeksiyon çevrim süresi formülü şöyledir.
Çevrim süresi (s) = (Hazırlık süresi (s) + Erime süresi (s) + Basma süresi (s) + Soğuma süresi (s))
Örneğin bir enjeksiyon makinesinde, hazırlık süresi 10 saniye, eritme süresi 20 saniye, basma süresi 30 saniye ve soğuma süresi 40 saniye ise çevrim süresi 100 saniye olmakta ve bir plastik parça üretimi için 100 saniye gerekmektedir.
Freze Makina Çevrim Time Hesaplama
Freze makinasının çevrim süresi, işlenen malzeme, takım değişimi, hız ve kesici uç kullanımı gibi faktörlere bağlı olmaktadır. İş parçasının farklı yüzeylerinin işlenme sürelerinin dikkate alınması gerekmektedir.
Freze makina çevrim süresi formülü aşağıdaki gibidir:
Çevrim süresi (s) = (Hazırlık süresi (s) + İşleme süresi (s))
Montaj Hattı Dengeleme Çevrim Süresi Hesaplama
Montaj hatlarında birden fazla parçanın bir araya getirilmesi ile bir ürün üretilmektedir. Özellikle bu hatlarda parçaların montaj sürelerinin birbirine eşit olması istenmektedir. Böylece hattaki bekleme süreleri azalmakta ve üretim verimliliği artmaktadır.
Montaj hattında çevrim süresini dengelemek için aşağıdaki yöntemler kullanılabilmektedir.
- Parçaların montaj sırasını değiştirmek
- Parçaların montaj işlemlerini birleştirmek
- Ekipmanların kapasitesini artırmak
Montaj hattında çevrim süresini hesaplamak için aşağıdaki formül kullanılmaktadır.
Çevrim süresi (s) = (En uzun montaj süresi (s) / Hattaki parça sayısı)
Otomotiv Montaj Hattındaki Cycle time
Bir otomobil montaj hattında otomobilin bir istasyondan diğerine geçmesi için gereken süre 25 saniyedir. Günde 8 saat boyunca 100 adet otomobil üretilmektedir. Örnek olarak verilen bu durumda hattın toplam üretim kapasitesi altta belirttiğimiz gibi hesaplanmaktadır.
- Üretim kapasitesi (adet/gün) = Hat hızı (adet/saniye) * Çalışma süresi (saniye/gün)
- Üretim kapasitesi (adet/gün) = 1 / 25 saniye * 8 saat * 60 dakika * 60 saniye
- Üretim kapasitesi (adet/gün) = 120 adet/gün
Planya ve Kalınlık Makinası Çevrim Süresi
Bir planya ve kalınlık makinesinde 100 mm kalınlığında bir metal levha 5 mm kalınlığında işleniyorsa bu işlem için gereken süre 15 saniyedir. Bu durumda planya ve kalınlık makinası çevrim süresi şu şekilde hesaplanmaktadır.
- İşleme hızı (mm/saniye) = İşlenmiş parça kalınlığı (mm) / İşleme süresi (saniye)
- İşleme hızı (mm/saniye) = 5 mm / 15 saniye
- İşleme hızı (mm/saniye) = 0,33 mm/saniye
Plc Cycle Time Hesaplama
PLC’ler, endüstriyel kontrol sistemlerinde kullanılan dijital kontrolörlerdir. Sensörlerden gelen verileri yorumlayarak ve aktüatörlere sinyaller göndererek makinelerin çalışmasını kontrol etmektedir. PLC çevrim süresi, bir komutun işlenerek bir çıktı üretilmesi için geçen süredir.
PLC’lerde çevrim süresi genellikle 1-10 mikrosaniye arasındadır. Ancak bazı PLC’lerde bu süre daha da kısa veya daha uzun olabilmektedir.
Çevrim Süresini Etkileyen Faktörler
Çevrim süresi, üretim sürecinin birçok bileşenine bağlı olarak değişir. Bu faktörlerin dikkatle analiz edilmesi, üretim hattındaki darboğazların tespit edilmesini ve verimliliğin artırılmasını sağlar.
Makine Performansı
Üretim sürecinde kullanılan makinelerin teknik kapasitesi, bakım geçmişi ve çalışma verimliliği çevrim süresinin en önemli belirleyicilerindendir. Ekipmanların yetersiz bakımı veya aşınmış parçalar, üretim hızını düşürür ve plansız duruş sürelerine neden olur.
Yüksek performanslı makineler, işlem süresini kısaltarak çevrim süresini azaltır. Bu nedenle üretim hattında düzenli bakım planlarının uygulanması, sensör destekli durum izleme sistemlerinin kullanılması ve arızaların erken tespit edilmesi büyük önem taşır.
Operatör Becerisi
İnsan faktörü, üretim performansını doğrudan etkileyen unsurlardan biridir. Operatörlerin deneyim seviyesi, ekipman kullanım bilgisi ve süreç farkındalığı çevrim süresinin kısalmasında belirleyici rol oynar.
Eğitimli operatörler, makineleri optimum düzeyde kullanabilir, hataları hızlı şekilde tespit edip müdahale edebilir. Deneyimsiz veya yeterli eğitim almamış personel ise süreci yavaşlatabilir ve hata oranını artırabilir. Bu nedenle düzenli teknik eğitimler ve performans takibi, üretim hızını korumak açısından kritik öneme sahiptir.
Malzeme Kalitesi
Kullanılan ham maddenin kalitesi, üretim sürecinin akışını doğrudan etkiler. Düşük kaliteli malzemeler işleme süresini uzatabilir, ek kontrol adımları gerektirebilir veya makinelerde daha sık bakım ihtiyacı doğurabilir.
Yüksek kaliteli malzemelerle yapılan üretim, ekipmanların daha stabil çalışmasını sağlar ve işlem süresini kısaltır. Bu süreç, üretim hızının artmasının yanı sıra ürün kalitesinin korunmasını ve müşteri memnuniyetinin yükselmesini sağlar.
Otomasyon Düzeyi
Üretim hattındaki otomasyon seviyesi, süreçlerin ne kadar hızlı ve verimli ilerleyeceğini belirler. Manuel işlemler, operatörlerin hızına ve dikkatine bağlı olduğu için değişkenlik gösterebilir. Otomasyon sistemleri ise standart bir hızda, hatasız ve kesintisiz çalışarak çevrim süresini azaltır.
Robotik sistemlerin, sensör tabanlı kontrol mekanizmalarının ve veri odaklı yazılımların kullanımı, üretim hattının daha istikrarlı çalışmasını sağlar. Bu yapı, süreçlerin hem daha hızlı hem de öngörülebilir hale gelmesine katkı verir.
Veri Yönetimi
Veri toplama ve analiz süreçleri, çevrim süresinin iyileştirilmesinde stratejik bir rol oynar. Üretim hattında toplanan verilerin düzenli analiz edilmemesi, darboğazların fark edilmesini geciktirir ve performans kayıplarına yol açar.
Gerçek zamanlı veri takibi, ekipman performansındaki dalgalanmaları ve süreç yavaşlamalarını anında tespit etmeyi sağlar. Bu sayede üretim planlaması daha sağlıklı yapılır, arıza riski düşer ve genel çevrim süresi optimize edilir.
Çevrim Süresini Azaltma Stratejileri
Üretim süreçlerinde verimliliği artırmanın en etkili yollarından biri çevrim süresini düşürmektir. Sürelerin kısalması, üretim kapasitesinin artmasına, maliyetlerin azalmasına ve müşteri taleplerine daha hızlı yanıt verilmesine olanak tanır.
Otomasyon ve Robotik Sistem Kullanımı
Tekrarlayan ve manuel işlemlerin otomatik hale getirilmesi, üretim hızını artırmanın en etkili yollarından biridir. Otomasyon sistemleri, insan kaynaklı hata payını ortadan kaldırır ve süreçleri standart bir hızda yürütür. Bu yapı, özellikle montaj hatlarında veya yüksek hacimli üretim ortamlarında çevrim süresinin belirgin şekilde azalmasını sağlar.
Robotik sistemlerin üretim hattına entegre edilmesi, işlem sürelerinin sabitlenmesini ve iş akışının kesintisiz sürdürülmesini sağlar. Ayrıca robotik otomasyon, çalışanların fiziksel yükünü azaltarak iş güvenliğini ve süreç istikrarını güçlendirir.
Gerçek Zamanlı Veri İzleme
Gerçek zamanlı veri takibi, üretim süreçlerinin kontrolünü sağlamak ve çevrim süresini optimize etmek için kritik bir unsurdur. Sensörler ve izleme sistemleri aracılığıyla toplanan veriler, makine performansını, iş istasyonu yoğunluğunu ve bekleme sürelerini anlık olarak gösterir.
Bu veriler düzenli biçimde analiz edildiğinde, darboğazlar, arıza riski taşıyan ekipmanlar veya yavaş ilerleyen operasyonlar hızlı şekilde tespit edilir. Üretim sürecinin anlık olarak izlenmesi, hat içi dengelemenin kolaylaşmasını ve toplam çevrim süresinin düşürülmesini sağlar.
Üretim Hattı Dengeleme
Üretim hattında görevlerin süre açısından dengelenmesi, çevrim süresini doğrudan etkileyen bir faktördür. Farklı istasyonlar arasındaki iş yükü eşitlenmediğinde bazı alanlarda bekleme süresi oluşur ve genel üretim hızı düşer.
Hattın dengelenmesi için işlemler yeniden düzenlenebilir, görevler birleştirilebilir veya ekipman kapasitesi artırılabilir. Bu düzenleme, hattın akışını iyileştirir, beklemeleri ortadan kaldırır ve tüm istasyonların uyumlu biçimde çalışmasını sağlar.
Kestirimci Bakım Uygulamaları
Makine arızaları ve plansız duruşlar, çevrim süresini uzatan en yaygın etkenlerdendir. Kestirimci bakım, ekipman performansını sürekli izleyerek olası arızaları önceden tahmin etmeyi sağlar.
Bu yaklaşımda sensörlerden alınan veriler analiz edilir, titreşim, sıcaklık veya enerji tüketimi gibi göstergelerdeki anormallikler değerlendirilir. Erken müdahale ile bakım faaliyetleri planlı biçimde gerçekleştirilir ve üretim hattı durmadan çalışmaya devam eder. Böylece hem üretim sürekliliği korunur hem de çevrim süresi istikrarlı bir şekilde düşük tutulur.
Yapay Zeka Tabanlı Planlama
Yapay zeka destekli planlama sistemleri, geçmiş üretim verilerini analiz ederek süreçlerdeki verimsizlikleri belirler ve en uygun üretim sıralamasını oluşturur. Bu sistemler, operatör performansından ekipman kullanım oranlarına kadar pek çok parametreyi değerlendirir.
Yapay zeka algoritmaları, üretim hattında görev dağılımını otomatik olarak optimize eder ve iş yükünü dengeleyerek zaman kaybını en aza indirir. Bu yöntem, özellikle karmaşık üretim hatlarında planlama doğruluğunu artırır ve çevrim süresinin sürekli kontrol altında tutulmasını sağlar.
